Wat is schijnzelfstandigheid?

Schijnzelfstandigheid is, zoals het woord doet vermoeden, de situatie waarin het lijkt alsof iemand een zelfstandige is, maar dat niet is. Een ZZP’er (zelfstandige zonder personeel) is volgens de wet DBA (Wet deregulering beoordeling arbeidsrelatie) pas écht zelfstandig als hij aan 3 voorwaarden voldoet, namelijk:

Gezagsverhouding, de ZZP’er mag zelf bepalen hoe hij of zij de opdracht uitvoert.
Persoonlijke arbeid, de ZZP’er mag het werk ook door iemand anders laten doen zonder controle van de opdrachtgever.
Beloning, de ZZP’er krijgt alleen een vergoeding voor de gemaakte kosten, niets meer.

Voldoet de ZZP’er niet aan een van deze voorwaarden, dan is hij waarschijnlijk een schijnzelfstandige en is er sprake van verkapt loondienst tussen de ondernemer en de ZZP’er.

Wat is verkapte loondienst?

Verkapt loondienst of een verkapt dienstverband wil zeggen dat de ZZP’er eigenlijk aangemerkt moet worden als werknemer in loondienst. De schijnzelfstandige heeft dan recht op een arbeidscontract en alle daarbij horende regels en plichten volgens de wet DBA (Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties).

Wat zijn de gevolgen van een verkapt dienstverband?

De Belastingdienst is verantwoordelijk voor de controle op schijnzelfstandigheid. Tot 1 januari 2025 was het handhavingsmoratorium van kracht, wat betekent dat de Belastingdienst niet actief controleerde op naleving van de wetgeving. Per 1 januari 2025 wordt er wel actief gecontroleerd. Als de Belastingdienst een verkapt dienstverband constateert bij een opdrachtgever – en er is sprake van kwaadwillendheid – dan kan de Belastingdienst een boete opleggen in de vorm van correctieverplichtingen of naheffingsaanslagen. Ben je niet kwaadwillend, dan geeft de Belastingdienst tips om de situatie aan te pakken. Volg je deze aanwijzingen niet op en is er vervolgens na 3 maanden nog steeds sprake van schijnzelfstandigheid, dan word je alsnog beboet. Indien de rechter eraan te pas komt kan er ook een boete opgelegd worden aan de inlener/opdrachtgever.

Voor de schijnzelfstandige geldt dat hij/zij direct – met terugwerkende kracht – niet betaalde of teveel ontvangen kortingen, premies, belastingen en boetes moet betalen.

Wie is verantwoordelijk voor schijnzelfstandigheid?

Tot 1 mei 2016 was alleen de ZZP’er aansprakelijk voor schijnzelfstandigheid. Sinds de invoering van de wet DBA zijn ZZP’er én opdrachtgever aansprakelijk.

Wie betaalt de boete bij een verkapte dienstverband?

Zowel opdrachtgevers als schijnzelfstandigen zijn aansprakelijk en worden op de vingers getikt wanneer het arbeidsrecht (bewust) niet wordt nageleefd. Beide partijen kampen met naheffingen en correcties op belastingen en premies. Daarbovenop kunnen schijnzelfstandigen – ook met terugwerkende kracht – een arbeidsovereenkomst claimen. Dat wil je als ondernemer voorkomen. 

Risico's, boetes en het voorkomen van schijnzelfstandigheid

Gezien de risico’s en de financiële gevolgen, wil je als ondernemer schijnzelfstandigheid voorkomen. Dit doe je door:

Te voldoen aan de 3 criteria: gezagsverhouding, persoonlijke arbeid en beloning, en te letten op twijfelachtige situaties.
Een goede ZZP overeenkomst of ZZP contract op te stellen. Hiervoor kun je een modelovereenkomst van de Belastingdienst gebruiken. Let wel: hierbij is het van belang dat de praktijk overeenkomt met datgene wat er op papier staat.
Advies in te winnen bij experts.

Wil je meer lezen over de risico’s, boetes en hoe je schijnzelfstandigheid voorkomt als ondernemer? Lees dan dit artikel op onze website.